6. CHANOBAS (II)
O grupo aragonés de mosica tradizional «La Ronda de Boltaña» ha ripresentato durán tota ra suya trayeutoria l´apego y a esfensa cuentra l´esradigue de ra poblazión, y a luita cuentra ros entibos. Una d´as canzions d´els -«Habanera triste«- rezenta ra istoria de Chanobas. Achuntan como emozionato simbolo uns parrafos de ra mesma:
“Un barco de piedra en el valle, / anclado hace siglos a orillas del Ara, / frente a la isla de La Velilla / y entre las costas de Fiscal y Boltaña.
Quien me iba a decir a mí / que soñaba con el mar / que en un maldito pantano / mi casa iba a naufragar.
A Jánovas digo adiós, / a Lavelilla y Lacort, / adiós barquitos hundidos, adiós; / mi pobre país adiós”.
A la fin, o proyeuto de Chanobas remató aibato. No bi abió ni entibo ni pinadas, pero naide no lis tornó dimpués as casas que dinamitón, ni demandón perdón a ros suyos abitadors.
En Febrer de lo 2.OO1, en fer-se publico l´estudio que zircunduziba ra costruzión de l´entibo, Emilio Garcés y Francisca Castillo declaraban: “Nos hemos hecho viejos esperando esta noticia y, ¿cómo volvemos allí?, después de la forma en que lo han dejado todo”.
O proyeuto de costruzión de l´entibo de Chanobas estió una contumanzia d´as malas ta ros suyos abitadors. Lis cambeyó ra bita y perdión a identidá coleutiba tradizional, os costumbres, a fabla y ro patrimonio istorico d´istas chens. Por más que se i refesen as casas ya no´n sereba ro mesmo, pos tradizions de sieglos se´n son esturrufiatas por tal de «l´intrés cheneral» y lo «pogreso».
Francisca manifestaba con ista mazada toda l´aspriza espedenzia que li calió endurar:
“El problema es que la gente no vale nada”.
Güe por güe, encá no s´ha refusato pas de raso ra feitura de l´entibo, ni han rescudillato todas as propiedaz rapatas, ni lis han dato sincusas ofizials y publicas d´Endesa y l´Estato por o sinbergoñerío y malfeitos comesos cuentra tota una comarca; ¡¡ áraba que i seigamos ya en pleno sieglo XXI !!.
Bien lis se baldreba de que se i fese chustizia antis con antis !!. Entremistanto, continan plaitiando pa reconquerir a suya dinnidá.
Quiaren rematar ista coronica sopre Chanobas partizipando-ie que, dend´en fa cualques d´añatas, os antigos bizins y lur cachilada deseyan enzetar un nuabo Chanobas, abendo renchegato ras fiastas que se i zilebran o diya 29 d´o presén mes, ta San Migal.
O pograma d´iste año ye ro siguién:
A las 11 pregón y chupinazo con la Ronda de Boltaña.
A las 12 misa baturra y jotas.
A las 15 horas jotas.
A las 16 horas baile para todas las edades con la Orquesta Sobrarbe.
Ixindo de Chanobas -enfruén d´a carretera- s´alcuentran os repuis d´o tamién albandonato lucar de A Bilella (achiquidor de «billa») de ro que i remane tasamén a ilesia romanica -feita un marueño- y una torraza esfensiba d´o sieglo XVI como referén.
A ros de A Bilella lis iziban «carrasquizos» y «coscollinos». Ista primera motada amanix en un dito, u xoteta, de bels lucars bizins:
“En Jánovas son langostos,
Lavelilla carrasquizos,
en Lacort son cagaberzas
y zapos son en Planillo”.
O 1-11-2015 o pograma de telebisión de reportaches d’autualidá d’a Seisena «Salvados» produzito, enfilato y prisentato chenialmén por Jordi Évole retrató un remerable pograma supre a inchustizia de Chanobas: http://www.atresplayer.com/television/programas/salvados/temporada-11/capitulo-4-jnovas-pantano-fantasma_2015103000448.html
Marchan tot dreito enta ro destín de ro diya: o lucar de Torla, a bels 3O kms.; por a N-26O, 29 kms., y 1 km. y as escrebas por a carretera comarcal A-135.
En Torla lis aguarda Alfredo Barberán, l´amiu de M. Martín, que lis ba a algombañar en a escorsa de maitín. Zenan chundos y se chitan ascape, que a l´atro´l diya lis caldrá amaitinar pro.